Tekst: Vanessa Vunderink

Pieter Derks houdt van de actualiteit. Ook in zijn zevende programma Spot vormt de actualiteit het uitgangspunt voor zijn grappen en verhalen. Maar in een wereld waarin het nieuws steeds bizarder wordt en sneller gaat, is het maken van een cabaretprogramma waarmee je twee jaar door het land toert geen gemakkelijke opgave. ‘Van de eerste voorstelling is er aan het einde van de tournee hooguit 20 procent overeind gebleven. Daarom heb ik er bewust voor gekozen om de laatste voorstelling (eind april, red.) te laten opnemen voor de tv-uitzending, zodat die zo actueel mogelijk is. Maar zelfs daarin zitten grappen die alweer achterhaald zijn. Ik ben de afgelopen twee jaar voortdurend aan het schaven en bijsturen geweest. Elke keer als ik dacht: nu weet ik waar de show over moet gaan, voelde ik die een paar dagen later alweer door mijn vingers glijden. Regelmatig stond ik vijf minuten voor aanvang in de coulissen de voorstelling nog aan te passen.”

Denk je nooit eens: waarom maak ik geen voorstelling die twee jaar mee kan?
“Soms wel, maar ik weet ook dat ik dat saai ga vinden. Ik wil niet elke avond hetzelfde doen. Actualiteitencabaret is intensiever, maar geeft mij veel meer voldoening. Juist omdat ik het leuk vind om de hele tijd in het nieuws mee te gaan. Het scheelt dat ik makkelijker dingen durf weg te gooien. Vroeger klampte ik me nog wel eens vast aan een grap. Nu schrijf ik iets nieuws als een grap niet meer werkt of als ik er te veel voor moet uitleggen. Het helpt dat ik wekelijks een column voor het Radio 1-programma De nieuws bv maak, dat houdt me ook scherp. Als het dan lukt om een voorstelling te maken waarvan je het gevoel hebt dat die voor vandaag is geschreven, dat is te gek.”

Probeer je met je voorstelling mensen ook aan het denken te zetten?
“Mijn belangrijkste doel is om het publiek een leuke avond te bezorgen. Maar hoe vertwijfelder mensen naar buiten lopen, hoe beter. Ik vind het alleen maar leuk als hun normale, dagelijkse manier van denken op z’n kop wordt gezet of onderuit wordt gehaald. Ik ben niet van de boodschap. Dat maakt een voorstelling eendimensionaler, vind ik. Er zitten genoeg momenten in waarop ik mijn mening geef, maar ik pretendeer nooit dat die dé mening is. Daar ben ik toch te bescheiden voor. Ik houd het liever subtiel en zoek naar de nuance.”

Dat word je door sommige recensenten ook verweten; dat je niet echt schuurt of bijt.
“Dat is mijn doel ook niet. Zeker in deze tijd is het heel ingewikkeld om tot een uitgesproken mening te komen. Met al die sociale media zit iedereen al zo in zijn bubbel; op Facebook word je alleen maar bevestigd in wat je al dacht. Daardoor wordt het steeds lastiger om niet in een soort heilige overtuiging van je eigen gelijk te verzanden. Dat thema komt ook aan de orde in Spot. Ik probeer juist genuanceerd te blijven kijken naar zaken en mijn eigen mening onderuit te halen. Ik wil mezelf niet al te serieus nemen. Sommige recensenten vinden me daarom slap. Maar ik zou mezelf saai vinden als ik alleen maar zo veel mogelijk bombarie in de zaal zou slingeren. Die stijl past ook niet bij mij.”

Je wist op jonge leeftijd al dat je cabaretier wilde worden. Toch was je als kind niet bepaald de clown van het gezin en de klas, eerder timide.
“Ik was als kind inderdaad vrij rustig en verlegen; zat alles van een afstand een beetje te beschouwen. Maar ik deed op school wel mee aan toneeluurtjes en weekafsluitingen. Later ben ik ook toneelcursussen gaan doen. Op het podium durfde ik wel mijn verhaal te vertellen. Ik vond het opkomen altijd doodeng, maar ik voelde wel de drang om er te gaan staan. Blijkbaar hield ik toch van aandacht. Eigenlijk is dat niet veel anders nu. Die podiumvrees heb ik overwonnen, maar ik ben nog steeds een rustige jongen.”

Waarom ben je na je cabaretopleiding geschiedenis gaan studeren?
“Vooral voor mijn algemene ontwikkeling. Ik had het idee dat ik ten opzichte van mijn leeftijdsgenoten die hadden gestudeerd een beetje achterliep qua kennis en algemene ontwikkeling. Na De wereld draait door ben ik ermee gestopt, maar ik vond het een heel leuke studie. Je leert kritisch lezen, relativeren en dingen in perspectief plaatsen. Dat komt in mijn werk als cabaretier best van pas.”

In welke opzichten vind je jezelf gegroeid als cabaretier?
“Ik denk dat ik scherper ben geworden en meer to the point schrijf. Daardoor is de grapdichtheid hoger. Vergeleken met tien jaar geleden zitten er meer grappen in mijn voorstelling. Waar er in mijn vorige programma’s nog pieken en dalen zaten, weet ik het in Spot op een constant niveau te houden. Dat is heel prettig.”

Wanneer is voor jou een avond geslaagd?
“Als er een soort energie ontstaat waarbij ik de goede toon heb te pakken en het publiek die toon helemaal vat. Het gevoel dat je gaat vliegen; dat alles meezit en alles wat ik zeg er scherp uitkomt. Dan maakt het niet eens zoveel uit wélke grappen ik maak. Een enkele keer lukt dat. Meestal kom je er dichtbij en soms blijf je er ver vanaf. Dat maakt theater elke avond zo spannend. Dat heeft met het publiek te maken, maar ook met hoe ik me voel en of ik goed geslapen heb. Wat dat betreft is het net topsport, want je moet wel fit zijn.”

Lukt dat met twee kleine kinderen?
“Mijn leven is nu drukker en hectischer, maar dat vind ik ook wel prettig. Ik heb het gevoel dat ik midden in het leven sta, omdat je veel doet en weinig verloren tijd hebt. Wat helpt is dat ik een chauffeur heb – een vaste student die mij ophaalt en wegbrengt – en een klapbedje in de kleedkamer, zodat ik ’s middags een dutje kan doen. Ik word ook wel weer scherper van die kinderen. Als mijn jongste ’s middags slaapt, weet ik dat ik een uur de tijd heb om een column te schrijven. Voorheen zat ik nog wel eens urenlang op inspiratie te wachten. Je gaat effectiever met je tijd om.”

In september zijn de try-outs van je nieuwe programma ‘Voor wat het waard is’. Ben je alweer druk aan het schrijven?
“Nog niet. In grote lijnen heb ik al een idee welke kant ik op wil. Inmiddels heb ik allemaal krantenartikelen en verhalen verzameld over de thema’s die ik wil behandelen. Met mijn vaste regisseur voer ik ook gesprekken daarover, waarbij zij eveneens met input komt. Die gooi ik straks allemaal bij elkaar en van daaruit ga ik schrijven. Dat hele proces is enerzijds een worsteling, want ik moet mezelf elke keer opnieuw uitvinden. Anderzijds is het ook prettig om na twee jaar alles los te laten en weer met een leeg vel te beginnen. Maar voorlopig geniet ik nog even van mijn vakantie.”

Pieter Derks: Spot,  zaterdag - NPO 1 • 20.30 uur