“Eigenlijk is Oorlogsalbums een detectiveserie, een soort CSI”, vertelt Philip Freriks over zijn nieuwe programma. In deze tweedelige reeks ontrafelt hij samen met drie experts het leven van een Duitse en een Amerikaanse soldaat uit de Tweede Wereldoorlog en gaat hij op zoek naar hun nazaten. Hun vertrekpunt: een oud fotoalbum. “Het was gebruikelijk dat soldaten zo’n album bijhielden. Zeker aan Duitse zijde werd dat flink aangemoedigd. Zo konden de soldaten laten zien hoe geweldig het allemaal was.”

Philip Freriks

Drie experts bekijken voor die zoektocht twee van die albums van voor naar achter, op zoek naar aanknopingspunten. Aan de hand van de foto’s volgen ze de reis van zo’n soldaat. Freriks: “Hoe dat gaat? Daarvoor kijken ze bijvoorbeeld veel naar de achtergrond van de foto: op welke locatie is de militair geweest? Via Google Earth vonden ze bijvoorbeeld een haven die op een van de foto’s van de Duitse soldaat stond. De foto’s uit het album vergeleken ze vervolgens met hoe het er nu uitziet en daaruit bleek heel duidelijk op welke plek hij exact is geweest.

Van die Amerikaan ontdekten ze dat hij hospik was. Via de foto’s en internetbronnen hebben we precies kunnen achterhalen waar hij met zijn ambulance heeft gestaan: in Zuid-Limburg. En op basis van interieurfoto’s van een veldhospitaal met allemaal gewonde mannen aan het infuus herkenden ze een kerk in de Ardennen. Daar was deze soldaat dus geweest tijdens het Ardennenoffensief. Zo is elke ontdekking als een puzzelstukje uit het leven van de soldaten.”

©MAX

Tweede Wereldoorlog

De foto’s en de korte teksten die daarnaast zijn gekrabbeld vormen ook de basis voor een zoektocht naar de identiteit van de twee jongemannen. Daar worden soms de namen van kameraden vermeld. Maar geen naam van de maker van het album. Zo makkelijk gaat het niet. Daarvoor is diepgravend speurwerk nodig. Freriks: “In het team zit ook een militair historicus, die weet alles van uniformen, tanks, wapens en wat er in de Tweede Wereldoorlog gebeurde. In welk regiment of welke divisie heeft hij gezeten? Je komt steeds dichterbij en er worden getuigen gevonden die verhalen vertellen."

"Bij die Duitse soldaat vraag je je natuurlijk af of hij zich heeft misdragen. Ik vond het behoorlijk spannend, ja. De Tweede Wereldoorlog is sowieso al iets wat mij interesseert. En dit is een verrijkende manier om ernaar te kijken. Het zijn de individuele verhalen die je eigenlijk duidelijk maken wat in zo'n oorlog uiteindelijk is voorgevallen. Vaak wordt er in getallen gesproken van honderden, duizenden, miljoenen doden en zo. Daardoor wordt het bijna abstract, ongrijpbaar. Via de levens van die individuen kom je veel dichterbij. Het is vaak zo’n kleine geschiedenis die veel beter het grote verhaal vertelt.”

Oorlogsalbums

Uiteindelijk moet die identiteit van de soldaten leiden tot het vinden van nazaten. Zodat Philip Freriks het album kan terugbrengen naar de familie. Want nu deze soldaten niet meer leven, gaan ook hun verhalen verloren, hoe pijnlijk en gevoelig die soms ook zijn.

Freriks: “Bij de Amerikaan bleek op de achterkant van een foto een naam te staan. Dat bleek de momma te zijn van de soldaat, de oma. Zo’n naam helpt enorm, maar dan ben je er nog niet. Het blijft combineren, stambomen napluizen. Naast alle computerprogramma’s en digitale naslagwerken is dat het echte, authentieke handwerk, zal ik maar zeggen. Bij de Duitser vonden ze op een gegeven moment een achternaam. Op basis van het telefoonboek zijn ze willekeurig mensen met diezelfde achternaam gaan bellen. Het is zoeken naar een speld in een hooiberg. Maar die vinden ze dan wel en dat vind ik ongelooflijk knap.”

Oorlogsalbums is vanaf vrijdag 6 juni twee weken lang op rij om 20.30 uur te zien bij MAX op NPO 2.