Tekst: Carlijn Schepers

‘Van wie heb ik mijn schaterlach?’ ‘Had mijn moeder ook zo’n dikke haardos?’ Wie opgroeit bij adoptieouders in een vreemd land, heeft op een dag misschien dit soort vragen. En alleen de biologische familie kan deze beantwoorden. Spoorloos kan helpen die te zoeken. Maar wat doet zo’n ontmoeting met een adoptiekind? Spoorloos extra zoekt deelnemers aan het programma opnieuw op nadat ze zijn herenigd met hun biologische familie. Dat weerzien kan namelijk positief of negatief uitpakken.

Waar kom ik vandaan?

“Zo’n derde van de geadopteerden kiest ervoor zijn biologische ouders op te zoeken”, vertelt Anneke Vinke. Zij houdt zich als GZ-psycholoog al meer dan vijfentwintig jaar bezig met adoptie. “Ze doen dit met verschillende redenen. Je echte familie willen ontmoeten, willen weten waarom je bent afgestaan, ontdekken op wie je lijkt. De overkoepelende reden is vaak je ontstaansverhaal compleet willen maken. Ontdekken waar je vandaan komt en wie je bent. Veel geadopteerden hebben het gevoel dat een stukje van hen nooit Nederlands wordt en willen dat invullen.”

Eindelijk niet opvallen

“Bij zo’n ontmoeting worden geadopteerden vaak heen en weer geslingerd tussen twee emoties. Aan de ene kant zijn ze blij eindelijk hun biologische ouders te zien. Aan de andere kant is er verdriet over alles wat ze hebben gemist.” In positieve gevallen brengt een hereniging rust. Eindelijk weet iemand waar hij of zij vandaan komt. Zoals de kandidaat in Spoorloos die zich altijd een vreemde eend in de bijt voelde in zijn wat stugge Friese adoptiegezin en in het warme, hartelijke Latijns-Amerika meteen op zijn plek was.

“Het kan heel prettig zijn om je te begeven tussen mensen die op je lijken. Eindelijk val je niet op en kun je opgaan in de massa. Het gevoel van ‘hier hoor ik bij’ draagt bij aan het vormen van je identiteit. We willen immers allemaal ergens bij horen.” Dat prettige gevoel kunnen adoptiekinderen mee terug nemen naar Nederland. “Het zit vanaf dan in jezelf of je kan het oproepen met foto’s, muziek of eten uit je geboorteland.”

Leven overhoop

Maar de zoektocht kan ook negatief uitpakken. Daarom waarschuwt de Spoorloos-redactie de adoptiekinderen altijd: hun rustige leventje kan straks zomaar overhoop liggen. Misschien lost het iets op, maar je kunt er ook een probleem bij krijgen, zo luidt de les. Namelijk, het contact met een nieuwe familie. Als ze die überhaupt vinden. Ook Vinke vindt het belangrijk dat haar cliënten een weloverwogen beslissing maken. Daarom nemen ze vooraf samen verschillende scenario’s door. “Biologische ouders kunnen onvindbaar of overleden zijn, geen contact willen of de hereniging loopt niet zoals verwacht. Daar moeten ze allemaal rekening mee houden. En ik vraag altijd of ze zich rustig genoeg voelen of in ieder geval iemand meenemen waarop ze kunnen terugvallen.”

Griekse vader

Zo was er de Spoorloos-kandidaat die in het programma haar Griekse vader ontmoette. Na de opnames spraken ze af dat hij een paar dagen op bezoek zou komen. Stond hij opeens aan de deur met al zijn spullen en zonder baan. Hij wilde een tijdje bij haar komen wonen. Dat zag de dochter niet zitten en sindsdien hebben ze bijna geen contact meer. “Zoiets is natuurlijk afschuwelijk voor beide partijen”, zegt Vinke. Daarom is het belangrijk om verwachtingen en wensen op elkaar af te stemmen. “Vaak is de hereniging voor de geadopteerde het laatste hoofdstuk van een lange zoektocht. Maar voor de ouders is het een begin. Dat kan botsen.”

Geld geven

Het komt ook voor dat een nieuwe familie geld gaat vragen. “Dat is heel ingewikkeld, want daarvoor kwam je niet.” Of ze willen helemaal geen contact. “Ook lastig voor een geadopteerde, want die kan zich voor de tweede keer afgewezen voelen. Zeker als je sowieso al het idee had er niet bij te horen, of erger, geen bestaansrecht te hebben. Ik weet niet wat makkelijker te verdragen is: geen informatie hebben over je afkomst of dat iemand je opnieuw afwijst.” Zoiets kan volgens Vinke leiden tot psychische klachten, zoals depressie, slaapproblemen of angsten. “En zo’n hereniging of bezoek aan je geboorteland kan ook nog eens traumatische herinneringen oproepen. Geadopteerden hebben vaak nare dingen meegemaakt: ondervoeding, stress of angst. Geuren, kleuren en geluiden kunnen die vervelende gevoelens triggeren.”

Goede afloop

Gelukkig loopt een hereniging ook vaak goed af. Puzzelstukjes vallen op hun plaats, er ontstaat prettig contact met een nieuwe familie. Of – zoals bij een van de Spoorloos-deelnemers – iemand is nog net op tijd om zijn vader te zien voor diens overlijden. De zoon sprak naderhand van het ontdekken van een laag in zichzelf waar hij nog nooit bij was gekomen. De ontmoeting maakte zijn leven liefdevoller, kleurrijker en warmer. Vinke: “Het lijkt erop dat het hem een stukje zingeving en afronding gaf.” En dat zien we natuurlijk het liefst terug in de afleveringen van Spoorloos extra.

Spoorloos extra | maandag | NPO 1 | KRO-NCRV | 21.15 uur